Biogram

Marek Żuławski urodził się w Rzymie, 13 kwietnia 1908 r., jako syn filozofa i pisarza Jerzego Żuławskiego, autora m.in. trylogii Na srebrnym globie, oraz Kazimiery z Hanickich, doktora romanistyki i tłumaczki literatury francuskiej. Miał dwóch braci: Juliusza – poetę, prozaika i tłumacza literatury angielskiej, oraz Wawrzyńca – muzykologa, kompozytora i taternika. Dzieciństwo spędził w Zakopanem, zaś czasy gimnazjum w Toruniu, gdzie owdowiała matka prowadziła pensjonat „Zofijówka”. W latach 1920-1926 pensjonat był salonem literacko-artystycznym miasta; tutaj bywali m.in. Witkacy, Stanisław Przybyszewski, Józef Wittlin, Juliusz Osterwa i Tymon Niesiołowski, pod którego okiem Marek pobierał pierwsze lekcje rysunku. W 1926 r. Żuławski otrzymał świadectwo maturalne w Państwowym Gimnazjum Humanistycznym w Toruniu. Po maturze studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim i malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych. Po dwóch latach przerwał studia prawnicze i poświęcił się całkowicie malarstwu, najpierw w pracowni Karola Tichego, a następnie u Felicjana Kowarskiego i Leonarda Pękalskiego. W 1933 r. uzyskał dyplom z malarstwa (rok później z malarstwa dekoracyjnego) i wspólnie z Tadeuszem Trepkowskim założył pracownię graficzną pn. „Atelier 33”. W latach 1932-1935 regularnie wystawiał na Zimowych Salonach Instytutu Propagandy Sztuki oraz Salonie Wiosennym (1932), w 1934 r. miał tam wystawę wspólnie z kuzynem Jackiem Żuławskim oraz Hanną Jasińską. W 1935 r. wyjechał na roczne stypendium do Paryża, a następnie do Londynu, gdzie pozostał. W 1937 r. miał pierwszą wystawę indywidualną w londyńskiej Leger Gallery. W czasie wojny pracował w polskiej sekcji radia BBC, z którą w latach późniejszych kontynuował współpracę jako krytyk sztuki. Aktywnie działał w środowisku plastycznym: był zaangażowany w powstanie Zrzeszenia Plastyków Polskich w Wielkiej Brytanii i aktywnym członkiem kilku stowarzyszeń artystycznych. Uczestniczył w ponad stu pięćdziesięciu wystawach zbiorowych oraz dwudziestu sześciu indywidualnych. Był także pisarzem i krytykiem sztuki. Opublikował: Dawn, Noon and Night (1958), Od Hogartha do Bacona (1973), Romantyzm, klasycyzm i z powrotem (1976) oraz Studium do autoportretu (1980), którego drugi tom ukazał się już po śmierci artysty (1990) a trzeci (wraz z nieocenzurowanymi częściami wcześniejszymi) w 2009 roku. Zmarł 30 marca 1985 w Londynie, w wieku 77 lat.

Wczesne prace Żuławskiego wykazują wpływy nauczycieli akademickich (Felicjana Kowarskiego, Leonarda Pękalskiego; najstarsza zachowana grafika Św. Sebastian nawiązuje do drzeworytów Kulisiewicza). Prace z lat 30. i 40. (Portret Tadeusza Kopera, Londyn) utrzymane są w duchu postimpresjonizmu. Przełomem w twórczości artysty była wizyta w 1946 r. w zniszczonej Warszawie, gdzie w ocalałym Muzeum Narodowych zorganizowano jego indywidualną wystawę. Efektem kilkumiesięcznych przemyśleń był Chrystus z Belsen (Zdjęcie z krzyża) z 1947 r., który charakteryzuje się uproszczeniem formy i zgaszonym kolorytem. Centralnym punktem zainteresowania artysty został człowiek skonfliktowany z otaczającą go rzeczywistością, przedstawiany czasami jako jednostka ukazana w większej społeczności, uwikłana w codzienną monotonię życia, jak na obrazach przedstawicieli klasy robotniczej z lat 50. (Odpoczynek w kopalni). Malował samotne postaci, lub pary kochanków z ukazanymi relacjami zachodzącymi pomiędzy nimi, ludzi o zmęczonych twarzach, spracowanych dłoniach, oschłe martwe natury. W tym okresie powstał też przejmujący cykl religijny Ecce Homo, wystawiony w londyńskiej Tate Gallery. W latach 60. zainteresował się techniką kolażu, tworząc przede wszystkim przesycone zmysłowością akty kobiet, obiekty fascynacji malarza (Akt siedzący). W malarstwie sztalugowym ujmował postaci syntetycznie i często sprowadzał wyłącznie do określonej kolorem bryły. W latach 70. i 80. kolorystyka prac uległa rozjaśnieniu, nabierając jaskrawości (Memento mori albo zmiana miejsc, 1978). Obok malarstwa zdobył uznanie jako plakacista (plakaty reklamujące PKO, PTE i LOT oraz słynny Poland: First to Fight), grafik (cykle serigrafii: Zuzanna i Gilgamesz) oraz ilustrator książek (Poland, Pologne, Polish Navy).

Największe kolekcje prac artysty w Polsce znajdują się w Muzeum Uniwersyteckim w Toruniu oraz Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Mniejsze zespoły są w zbiorach m.in. Muzeów Narodowych w Warszawie, Szczecinie, Poznaniu i Krakowie.